Het is dinsdagochtend 4 november, Fokker Terminal Den Haag. Een toepasselijke plek: ooit een symbool van luchtvaartinnovatie, vandaag het toneel van het Mobile Healthcare Festival 2025. Hier komen zorg, technologie en vertrouwen samen — letterlijk tussen cockpit en operatiekamer.
In de break-outsessie “Wat als luchtvaart en zorg van elkaar leren? – Slimmer samenwerken onder druk” mag ik, Marald Wikkeling, Vaat- en lymfoedeemchirurg, samen met Benno Baksteen, voormalig piloot en expert op het gebied van veiligheid en organisatiecultuur, het publiek meenemen op een reis tussen twee werelden die ogenschijnlijk ver uit elkaar liggen, maar verrassend veel gemeen hebben.
De aanleiding was een LinkendIn-post van Igor Dirkx, Business Leader Healthcare, met de vraag: “Wat kan de zorg leren van de luchtvaart op het vlak van veiligheid en digitalisering?”
Een terechte vraag — de luchtvaart is hét voorbeeld van een sector waarin protocollen, checklists en standaardisatie niet remmen, maar juist beschermen. Waar leren van fouten vanzelfsprekend is en waar een cultuur van vertrouwen het fundament vormt voor iedere vlucht.
In de luchtvaart is sprake van maximale protocolisering, maar tegelijkertijd van maximaal vertrouwen. Piloten opereren binnen strak omlijnde procedures, maar hun professionele oordeel wordt niet ondermijnd — het wordt gekoesterd. De leidinggevende cultuur is er één van “justculture”: je weet dat de ander zijn werk verstaat, en dat de systemen bedoeld zijn om te ondersteunen, niet om te wantrouwen.
Aan de andere kant staat de “zorgwereld”, waar het precies omgekeerd lijkt. Hier bestaan minder harde protocollen, maar juist méér controle. De operatiekamer, de polikliniek en het EPD zijn doordrenkt van toezicht, indicatoren en verantwoordingsdruk. De externe omgeving kijkt mee — vanuit financieel wantrouwen, juridische risico’s, of simpelweg het verlies aan vertrouwen dat ooit vanzelfsprekend was. De reflex is vaak: “laten we er een regel bij maken.”
En zo ontstaat een paradox. Terwijl de luchtvaart vertrouwen bouwt binnen kaders, bouwt de zorg kaders vanuit wantrouwen.
Dat verschil is het hart van onze discussie in Den Haag. Hoe kunnen we als zorgprofessionals leren van de luchtvaart — niet om nóg meer protocollen, maar om beter te begrijpen wat vertrouwen vraagt?
Namens Ziekenhuis Nij Smellinghe en Heelkunde Friesland mag ik laten zien hoe wij digitalisering juist inzetten om vertrouwen te herstellen: door data te delen in plaats van te verstoppen, door AI te gebruiken om te ondersteunen in plaats van te controleren, en door samen met onze teams de menselijke maat te behouden in een digitale wereld.
De cockpit leert ons dat veiligheid begint bij leren van fouten. “De zorg” leert de luchtvaart dat menselijkheid niet te protocolleren valt. Tussen de twee werelden ligt dezelfde horizon: systemen die mensen helpen floreren, niet verstikken.
